پهرين اپريل جو ڏينهن مغربي دنيا جي مختلف ملڪن ۾ ھڪ اھڙي ڏھاڙي طور ملهايو ويندو آهي جڏهن ماڻهن کي بيوقوف بڻايو ويندو آهي يعني اپريل فول جو ڏينهن. هڪ نئين روايت اها به ڏسڻ ۾ آئي آهي ته اڪثر ميڊيا ھائوس ان ڏينهن تي غلط خبر شايع ڪندا آهن، جنهن کي ٻئي ڏينهن ان وضاحت سان درست ڪيو ويندو آهي ته اها خبر اپريل فول جي موقعي تي شايع ڪئي وئي هئي.
ٻئي طرف عام ماڻهو به هڪ ٻئي کي بيوقوف بڻائڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. پر ڇا اهو ڏينهن مسلمانن جي تاريخ سان ڪنهن سانحي سان جڙيل آهي؟
ڪيترن ماڻهن جو خيال آهي ته 15هين صدي ۾ جڏهن اندلس ۾ مسلمانن جي حڪومت جو خاتمو ان وقت جي بادشاهه فرڊيننڊ ۽ اسپين جي راڻي ازابيلا ڪيو هو ته پهرين اپريل تي گريناڊا تي حملي ۾ مسجدن ۾ سوين مسلمان مرد ۽ عورتون مارجي ويا هئا.
بهرحال ڍاڪا يونيورسٽي ۾ اسلامي تاريخ ۽ ثقافت جي پروفيسر محمد رحمان خان جو چوڻ آهي ته تاريخ ۾ ان روايت جو ڪو به مستند حوالو موجود ناهي.
هن جو چوڻ آهي ته اسان به اهو ٻڌو هوندو ۽ ڪيترائي ماڻهو ان تي يقين رکندا آهن. پر شاگرد جي حيثيت ۾ جڏهن اسپين جي تاريخ پڙهيم ته خبر پئي ته جڏهن بادشاهه فرڊيننڊ ۽ راڻي ازابيلا گرينڊا جو قبضو هڪ مسلمان حڪمران کان ورتو ته اها 2 جنوري هئي، جڏهن ته ڪجهه ذريعن ۾ پهرين جنوري جي تاريخ به لکيل آهي، پر ان ڏينهن ٻنهي ڌرين جي وچ ۾ هڪ معاهدي تحت گرينڊا جو ڪنٽرول هٿ ڪيو ويو.
ڍاڪا يونيورسٽي جي پروفيسر جو چوڻ آهي ته ”اسپين جي حڪمرانن مسلمانن ۽ يهودين کي اذيتون ضرور ڏنيون آهن، پر اهڙي سانحي جي واقعن ۾ ڪا به حقيقت ناهي، جنهن ۾ ماڻهو مارجي ويا يا مسجدن کي ساڙيو ويو.
”اسان تاريخ جي ڪتابن ۾ اهڙو ڪو به واقعو نه پڙهيو آهي، بظاهر اهو هڪ مفروضو آهي، جنهن جي ڪا به تاريخي حقيقت ناهي.
پر اپريل فول جو ڏينهن ڪٿي ۽ ڪيئن پيدا ٿيو؟
دلچسپ ڳالهه اها آهي ته هن ڏينهن جي تاريخ بابت به معلومات جو فقدان آهي ۽ ڪيترن ئي ماڻهن جا مختلف رايا آهن. ڪيترن ئي ماڻهن جو خيال آهي ته هن ڏينهن تي مسلمانن جي تاريخ ۾ هڪ سانحو پيش آيو.
بهرحال، ڪيترن ئي ويب سائيٽن جي مطابق، نيشنل جيوگرافڪ ۽ برٽينيڪا سميت، ڏينهن سرڪاري طور تي فرانس ۾ 1500s ۾ شروع ٿيو جڏهن ڪئلينڊر تبديل ٿي ويو.
ياد رهي ته ان کان اڳ روم جي جوليئس سيزر پاران متعارف ڪرايل ڪئلينڊر، جنهن مطابق نئون سال مارچ جي آخر يا اپريل جي شروعات ۾ استعمال ٿيندو هو.
فرانس پهريون ملڪ هو جنهن نئون گريگورين ڪئلينڊر اختيار ڪيو، جنوري 1 کي سال جي پهرين ڏينهن طور تسليم ڪيو.
ھاڻي اھا خبر سڀني تائين پھچڻ ۾ وقت لڳي ويو آھي ۽ اھڙي طرح ڪيترن ئي ماڻھن نئون سال پھرين جنوري بدران 1 اپريل تي ملهايو ۽ اھڙي ريت ھڪ روايت شروع ٿي وئي ۽ اڄ به فرانس ۽ فرانسيسي ڳالھائيندڙ ملڪن ۾ ھن ڏينھن کي اپريل فول جو ڏينھن سڏيو وڃي ٿو.
بهرحال انگريزن جي روايتن موجب هن ڏينهن جي ڪهاڻي جي شروعات مشهور انگريز ليکڪ جيفري چاسر جي مشهور ڪتاب ’دي ڪينٽربري ٽيلس‘ سان ٿي. هن ڪتاب ۾ 32 مارچ تي هڪ ڪڪڙ کي لومڙيءَ طرفان بيوقوف بڻايو ويو آهي، جڏهن ته، مارچ ۾ صرف 31 ڏينهن آهن ۽ ڪيترن ئي جو خيال آهي ته چاسر پھرئين اپريل کي 32 مارچ ڪري لکيو.
هن ڏينهن بابت هڪ تصور ’ورنل ايڪوينوڪس‘ سان به جڙيل آهي، جيڪو اهو ڏينهن آهي جڏهن زمين تي ڏينهن ۽ رات جا وقت برابر هوندا آهن ۽ اهو عام طور تي 20 ۽ 21 مارچ تي ٿيندو آهي، جنهن کي بهار جي آمد جي نالي سان پڻ ملهايو ويندو آهي.
هي سال جو اهو وقت هوندو آهي جڏهن مُندَ مَٽجڻَ شروع ٿيندي آهي ۽ ڪيترن جو خيال آهي ته اپريل فول جي ڏينهن جو تصور هتي ئي آيو آهي ڇاڪاڻ ته هن وقت موسم ڪنهن به وقت تبديل ٿي سگهي ٿي.
ڪجھ مورخن پڻ اپريل فول جي ڏينھن کي قديم روم سان ڳنڍيو آھي. ياد رهي ته مارچ جي آخر ۾ روم ۾ ’هليريا‘ نالي ديوي جي پوڄا ڪندا هئا. ان جو مطلب لاطيني ۾ خوشگوار.
هن ڏينهن تي ماڻهو مختلف لباسن ۾ هڪ ٻئي سان مذاق ڪندا هئا ۽ اهو ئي سبب آهي جو ڪيترن ئي ماڻهن جو خيال آهي ته اپريل فول ڊي جو رواج هتان کان شروع ٿيو.
هن ڏينهن سان لاڳاپيل هڪ واقعو 1698 ۾ پيش آيو جڏهن 1 اپريل تي ٽاور آف لنڊن، برطانيه ۾ شينهن جي غسل لاءِ ٽڪيٽون وڪرو ڪيون ويون. پر جڏهن هزارين ماڻهو ٽڪيٽون خريد ڪرڻ کان پوءِ شو ڏسڻ لاءِ پهتا ته ڏٺائون ته اهڙو ڪو شو ناهي ۽ انهن کي بيوقوف بڻايو ويو.
سي آءِ اي جي اڳوڻي آفيسر ايران تي اسرائيلي حملي بابت ڳجهي دستاويز ليڪ ڪرڻ جو اعتراف ڪري ورتو
بي بي سي به ان روايت کي ملهايو آهي ۽ 1957ع ۾ بي بي سي جو هڪ پروگرام اپريل فول جي تاريخ ۾ هڪ خاص مقام رکي ٿو.
هن پروگرام ۾ بي بي سي ٻڌايو ته سوئٽزرلينڊ ۾ سياري دوران وڻن تي اسپگيٽي پيدا ٿي آهي ۽ هڪ وڊيو ڏيکاري وئي آهي جنهن ۾ هارين کي وڻن مان اسپگيٽي ڪڍندي ڏيکاريو ويو آهي.
شايد ڪنهن ٽي وي چينل تي پنهنجي قسم جو اهو پهريون پروگرام هو جيڪو خاص طور تي ماڻهن کي بيوقوف بڻائڻ لاءِ ڏيکاريو ويو هو. بهرحال، ڪيترن ئي ماڻهن ان تي تنقيد ڪئي جڏهن ته اهڙا ماڻهو پڻ هئا جيڪي اهو ڳوليندا رهيا ته هو پاڻ وڻن تي اسپگيٽي ڪيئن پوکي سگهن ٿا.
